Ook voor arbeidstijden is er wet- en regelgeving. De Arbeidstijdenwet (ATW) houdt door middel van het Arbeidstijdenbesluit (ATB) rekening met het feit dat de algemene regels voor sommige beroepen en sectoren niet werkbaar zijn. Voor die sectoren, zoals bijvoorbeeld brandweer of gezondheidszorg, zijn aanvullende regels opgesteld.
Zoals blijkt uit artikel 2:7 ATW is het een misverstand dat deze regels per definitie niet gelden voor zelfstandigen. Daarnaast wordt in artikel 4.1 verwezen naar de Arbowet en de relatie met de Risico Inventarisatie & -Evaluatie. Dit wordt verder aangescherpt door de verplichting om bij gezondheidsproblemen voortvloeiende uit nachtdiensten de arbeid anders moet worden georganiseerd door de werknemer niet meer ’s nachts te laten werken. De arbeidstijdenwet houdt dus al rekening met gezondheidsproblemen door nachtwerk.
In het ATB zijn de volgende regels verwoord voor nachtwerk :
• Weekend: Tussen vrijdag 18.00 uur en maandag 08.00 uur mag een werknemer, naast een nachtdienst van tien uur, twee nachtdiensten van maximaal 11 uur draaien. Na een dergelijke nachtdienst heeft de werknemer minimaal 12 uur rust. Als de werknemer van deze regeling gebruik maakt, moet hij minstens 26 zondagen per jaar vrij hebben. Deze regeling mag niet gebruikt worden in combinatie met de algemene regels voor langere nachtdiensten.
• Bij onvoorziene omstandigheden kan de bezetting buiten het weekend (of een feestdag) onder het vereiste minimum komen. In dit geval mag de werknemer nachtdiensten draaien, waarbij maximaal 12 uur arbeid verricht mag worden. Dit is maximaal 2x per 2 weken en 8x per 52 weken toegestaan. Na een dergelijke nachtdienst heeft een werknemer minimaal 12 uur rust nodig. Ook deze regeling mag niet gebruikt worden in combinatie met de algemene regels voor langere nachtdiensten.
Benoem in de RI&E wat de arbeidstijden zijn. Hou daarbij rekening met gezondheidseffecten van onregelmatige diensten en (structureel nachtwerk). Dit kan verdiepend onderzoek, of een advies daarover, noodzakelijk maken.
Een onregelmatig slaappatroon zorgt namelijk voor verstoring van het bioritme. Want in het algemeen wordt gesteld dat de mens is ingeregeld om overdag actief te zijn en ’s nachts te herstellen door rust. Deze nachtrust zorgt voor fysiologisch herstel van lichamelijke functies en de aanmaak van bepaalde hormonen. Wanneer een slaap-waak cyclus wordt omgekeerd heeft een lichaam tijd nodig om daaraan te wennen. Als deze gewenning niet plaatsvindt door veel wisselingen en een hoge mate van onregelmatigheid dan ontstaan er maag- en darmstoornissen en een verstoord slaapritme.
Daarnaast is er een verhoogde kans op hart- en vaatziekten van maar liefst 40% ten opzichte van een gemiddelde mens. Ook geldt dat voor vrouwen er sprake is van 1,5 maal zoveel kans op borstkanker wanneer zijn een halfjaar hoofdzakelijk nachtarbeid verrichten. Deze cijfers zijn ontleend aan diverse vermelde studies en als zodanig opgenomen in hoofdstuk 28 Nachtarbeid in het Handboek Ergonomie / Human Factors uit 2013.
